Sinds de wijziging van de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo) per 1 januari 2020, hebben nabestaanden, vertegenwoordigers en anderen met een zwaarwegend belang (hierna: “nabestaanden”) een wettelijk recht op inzage in en afschrift van gegevens uit het medisch dossier van een overleden patiënt. Voor 1 januari 2020 was deze inzage soms al mogelijk op basis van rechtspraak. Nu is deze inzage als een recht voor nabestaanden in de Wgbo vastgelegd. Situaties waarin nabestaanden inzage kunnen krijgen, zijn op grond van art. 7:458a BW (kort samengevat):

1. wanneer de patiënt bij leven hiervoor toestemming heeft gegeven en die toestemming schriftelijk of elektronisch is vastgelegd;
2. wanneer de nabestaanden op grond van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) een mededeling van een incident hebben ontvangen;
3. ‘voor een ieder’ die een zwaarwegend belang heeft en aannemelijk maakt dat dit belang mogelijk wordt geschaad en dat inzage in of afschrift van gegevens uit het dossier noodzakelijk is voor de behartiging van dit belang.
4. voor de ouders en de voogd van een overleden kind jonger dan 16 jaar geldt een bijzondere regeling voor inzage.

Over het algemeen geldt dat met de geheimhoudingsplicht niet lichtvaardig wordt omgegaan omdat het beroepsgeheim ook na het overlijden van kracht is. Het beroepsgeheim biedt een waarborg voor patiënten dat zij een vrije toegang tot de gezondheidszorg hebben en dat zij in alle vrijheid, met vertrouwen in geheimhouding, informatie kunnen delen met hun hulpverlener.

Erfrechtadvocaten hebben regelmatig zaken in behandeling waarin over mogelijke wilsonbekwaamheid ten tijde van het opstellen van een testament wordt gediscussieerd. Ook ouderenmisbruik in financiële zin komt regelmatig aan de orde. Voor dit soort situaties kan het heel belangrijk zijn om inzage in het medisch dossier te verkrijgen.

In principe is het aan de hulpverlener om te bepalen of sprake is van een zwaarwegend belang en of inzage in of afschrift van het medisch dossier noodzakelijk is ter behartiging van dat belang. Er worden uitsluitend gegevens verstrekt voor zover deze betrekking hebben op de grond waarvoor inzage wordt verleend.

Het zwaarwegend belang is nog geen uitgekristalliseerde grondslag voor de verstrekking van inzage of afschrift. Uit de rechtspraak en de toelichting bij de wet volgt een beperkt aantal voorbeelden:

• Het belang om te weten te komen van wie men afstamt;
• Het belang om erachter te komen of het overleden familielid een erfelijke ziekte had;
• De benadeling in een nalatenschap terwijl het vermoeden bestaat dat de erflater ten tijde van de wijziging van het testament wilsonbekwaam was;
• Het beginsel van hoor en wederhoor (recht op contra-expertise door middel van een tweede inzage bij onenigheid over een deskundigenoordeel);
• Het belang om te kunnen bepalen of een klacht kan worden ingediend wegens een medische fout.

Wat verder nog in de wet is gewijzigd: de bewaartermijn van medische dossiers is verlengd van 15 naar 20 jaar. Ook het moment waarop de bewaartermijn begint, is gewijzigd. De bewaartermijn gaat in vanaf de laatste wijziging in het dossier. Dat betekent één begindatum van de bewaartermijn voor alle gegevens in het dossier. Dit kan dus betekenen dat bepaalde medische gegevens veel langer bewaard zullen blijven dan voorheen het geval was.

De Patiëntenfederatie Nederland (PFN) en de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) werken samen in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de ontwikkeling van een handreiking over inzage door nabestaanden in medische dossiers van overleden naasten. Dit is een project dat op 1 februari jl. is gestart. Op 1 augustus 2020 hopen de PFN en de KNMG deze handreiking op te leveren.

Mynke Warnink